Het gas, een Vilvoordse uitvinding?

Wie af en toe door de Leuvensestraat slentert, heeft ongetwijfeld zijn oog al laten vallen op dit statige huis:



Aan de stijl kun je zien dat het gebouw er al een flink aantal jaren - om niet te zeggen eeuwen - op heeft zitten. Maar het heeft de tand des tijds opvallend goed doorstaan, wat onder meer een verdienste is van de laatste eigenaars, Karl De vil en Karen Verbeke, die er tien jaar geleden hun intrek namen. Na een bezoekje bij hen thuis blijkt zelfs dat er een interessant stukje geschiedenis schuilgaat achter deze mooi gerestaureerde patriciërswoning.

De familie De Vil-Verbeke

De eerste vermelding van de voormalige Abtsherberge dateert al uit 1450. Het deed toen dienst als toevluchtshuis voor de Norbertijnerabdij van Park te Heverlee. In het begin van de zestiende eeuw kwam het in handen van de raadsheer van de Raad van Brabant en vormde het een uitgestrekt domein in de stad, dat in het zuiden begrensd werd door het kerkhof van de Onze-Lieve-Vrouw-van-Goede-Hoopkerk, op de plaats van het huidige Heldenplein, en in het westen door het Monnikhof  (gelegen in de Jean-Baptist Nowélei nr. 37). In de 19e eeuw werd er even een kostschool (Lefebure) in ondergebracht en in de 20e eeuw herbergde het verschillende handelszaken, waaronder hoedenwinkel 'Au Mimosa'.

Een foto uit het begin van de vorige eeuw. Als ik mijn ogen mag vertrouwen, staat er 'Denrées Coloniales' op het uithangbord van de toenmalige winkel in de Abtsherberghe (links). 



Maar het interessantste stukje uit de geschiedenis van het huis, vind ik dat over alchemist Jan Baptist van Helmont. Die meneer van de van Helmontstraat dus. Vilvoordse historici menen dat hij het huis in de Leuvensestraat bewoond heeft, maar zeker is dat niet. Vast staat wel dat Jan Baptist internationale beroemdheid verwierf met zijn uitvindingen, waarvan sommige niet van de minste. 

Jan Baptist van Helmont (1579-1644)

Van Helmont studeerde wijsbegeerte aan de Leuvense universiteit, waar hij in 1599 promoveerde tot Doctor in de Medicijnen. Omdat hij zich niet kon vinden in de volgens hem wereldvreemde opvattingen van de universiteit diende hij al snel zijn ontslag in, zegde zijn kot op en backpackte vijf jaar door Europa, op zoek naar de wetenschap. Een echte rebel avant la lettre dus, onze Jan. Daarna vatte hij zijn proefondervindelijk onderzoek aan en schreef hij zijn ‘Magnetica Vulnerum Curatione’, dat de genezende kracht van relikwieën probeert te bewijzen. Geïnteresseerden kunnen zich de moeite getroosten, op bol.com hebben ze 't niet (meer) ...

Maar nog belangrijker, onze vriend is de uitvinder van het woord en begrip gas, dat hij volgens de ene ontleende aan het Griekse woord chaos, volgens de andere aan het woord geest. En ook de eerste Belgische thermometer - een J-vormige thermometer met onderaan een opening - staat op zijn naam. Minder roemrijk is zijn poging om gekken en krankzinnigen te genezen door ze plots met het hoofd eerst in ijskoud water te gooien of ze met ijskoud water te overgieten. Al werkte het blijkbaar wel inspirerend voor sommigen ... 

De waakzame lezer zal wel gezien hebben dat de datum op de afbeelding natuurlijk niet klopt.



Door zijn eigenzinnige ideeën kreeg van Helmont het aan de stok met ambtsgenoten en met de Inquisitie en werd hij vervolgd en gevangengenomen. Veel van zijn boeken kwamen ook op de index terecht. Op zijn 65ste stierf hij uiteindelijk onder huisarrest in Vilvoorde. Of was het Brussel? Want daar bestaat blijkbaar onenigheid over. In zijn standbeeld op de Brusselse Graanmarkt staat geschreven dat hij daar de geest heeft gegeven, hoewel de meeste bronnen spreken van Vilvoorde. Wat er ook van zij, voor mij past hij zonder enige twijfel in het rijtje van figuren die Vilvoorde op de kaart hebben gezet. En voor de die-hard fans heb ik nog dit leuk weetje: op internet kun je bedovertrekken en flipflops kopen met zijn beeltenis op.  

 

We hebben hier dus in feite te maken met onze eerste officiële BV (bekende Vilvoordenaar). Of zie ik iemand over het hoofd? Alweer iets om over te bloggen, me dunkt ..