zondag 31 juli 2016

In de voetsporen van de Nerviërs: Domein 3 Fonteinen

Deze zomer beslisten we om eens lekker wild te doen en ... thuis te blijven. Na de vele verbouwingen aan ons huis hoopten we dat het nieuwe terras voor de nodige vakantiekriebels zou zorgen, wat de ene dag al beter lukt dan de andere. Maar dus, ook als je thuis blijft wil je er het beste van maken. En zo kom je wel al eens terecht in de wijde natuur. De Ardennen blijven op dat vlak uiteraard een topbestemming. Maar ook dichter bij huis kom je zeker aan je trekken. Vilvoorde is op het vlak van natuur dan ook best wel goed bedeeld. Aan parken geen gebrek. Denk maar aan het mooie Maurits Duchépark of het (ooit) idyllische Hanssenspark. Maar als er een is dat er met kop en schouders bovenuit steekt, is het toch wel Domein 3 Fonteinen. 

Dit park heeft me altijd al een beetje geïntrigeerd. Er gaat namelijk een zekere kracht van uit, de plek ademt een en al geschiedenis. Je voelt dat hier grootse dingen zijn gebeurd, en niet alleen dankzij de vele historische gebouwen die her en der neergezet zijn. Ook de natuur zelf draagt bij tot dat gevoel. 


En dat gevoel overvalt me al zodra ik het park binnenstap, vooral dan aan de ingang langs de VTM-gebouwen. Je krijgt echt de indruk dat je een groot bos binnenstapt. En er zijn nog van die plaatsen in het bos, sorry ... park die deze indruk in de hand werken. 


Maar misschien eerst een woordje uitleg over de oorsprong van het park. De naam 3 fonteinen zou afgeleid zijn van een fontein die door de stad Brussel in 1565 werd geplaatst voor de schippers die het kanaal op- en afvoeren. Eigenlijk telde de fontein vier waterstralen, maar je kon er maar drie zien. Veel geschiedschrijvers beweren trouwens dat de oudste woonkern van Vilvoorde aan de Zenne lag, vlak aan het Domein. Door de grillige vormen van het terrein zijn er zelfs die geloven dat er een Nervische nederzetting was gevestigd, nog voor de komst van de Romeinen. Maar daar zijn nooit bewijzen van gevonden.

Het park zoals we het nu kennen is eigenlijk een samenvoeging van 3 privédomeinen (3 fonteinen, Fontigny en Château de l'Ecluse), waarvan het oudste teruggaat tot 1767. Op elk domein stond ook een kasteel, waarvan jammer genoeg geen enkel de tand des tijds heeft doorstaan. Maar straks hier meer over. 

Tijdens het tweehonderdvijftig jarig bestaan van het park volgen de eigenaars elkaar in snel temp op. Pas in 1956 worden de drie domeinen definitief samengevoegd tot Domein 3 Fonteinen en komen ze in handen van de stad Vilvoorde. De voorwaarde voor de aankoop is wel dat de gronden ter beschikking worden gesteld van Expo 1958. Het domein heeft dus eventjes als camping gediend, waarna het voor het grote publiek werd opengesteld. 

Zoals ik al zei, hebben er verschillende kastelen op het domein gestaan. Van één van hen vind je nog sporen terug (zij het niet de originele) in het park, aan het einde van de Franse tuin als je van de oranjerie (nu brasserie De Drie Fonteinen) vertrekt. 

Zicht op de Franse tuin vanuit de Oranjerie

Je ziet het niet goed op de foto maar als je de laatste trap oploopt, kom je aan een verhoogd platform omringd met bakstenen. Precies op die plaats lag het kasteel van Jan Jozef Walckiers, de eerste eigenaar van het domein. Het werd in 1780 gebouwd naar het voorbeeld van een lustpaviljoen gelegen in de Franse tuin van het kasteel van Versailles. Een niet onbelangrijk detail in de Vilvoordse geschiedenis: van 1915 tot 1917 werd het kasteel betrokken door niemand minder dan Moritz von Bissing, de Gouverneur-Generaal van de militaire regering van het Duitse keizerrijk in bezet België. We kunnen dus stellen dat Vilvoorde even de bestuurlijke hoofdstad van ons land was. In 1944 werd het kasteel jammer genoeg compleet verwoest tijdens een bombardement door de geallieerden. 

Zicht vanuit de Franse tuin
Zicht vanuit het kasteel op de toegang via VTM

Een van de andere drie kastelen, Château de l'Ecluse, lag ongeveer op de hoger gelegen tennisvelden van Park Tennis Klub Vilvoorde. Het werd in 1878 gebouwd in opdracht van Edmond Hanssens, zoon van ex-burgemeester Benoit Hanssens. Na de tweede wereldoorlog werd het kasteel gebruikt door Engelse bewakers voor een krijgsgevangenkamp. Die bewakers hadden er zo lelijk huisgehouden dat het gebouw enkele jaren later rijp was voor de sloop. 

 
De overige gebouwen, waaronder het ruiterijcomplex, de oranjerie en de Neerhoeve, werden gebouwd in de jaren 1890. De paviljoenen aan de vroegere ingang van het park dateren uit 1911. Maar het oudste gebouw in het park is de Sint-Lendrikkapel, uit 1660. Mensen trokken vroeger naar dit bekende bedevaartsoord om te bidden tegen koorts en hoofdpijn. Oorspronkelijk stond de kapel in Neder-Over-Heembeek, achter het kasteel van Moriënsart. Maar in 1928 werd ze door Daniël Campion opgekocht, steen voor steen afgebroken en terug opgebouwd op het domein. 

 
Wat ik nog leuk vind aan Domein 3 Fonteinen: het is zo groot dat ik nog niet eens alles heb gezien. Neem nu de Japanse tuin, die in 2014 in samenwerking met de stad Komatsu werd aangelegd. Dus wie weet, vind ik er toch nog ergens een kasteel, gelegen naast de overblijfselen van een Nervische begraafplaats ... Als het zo is, zullen jullie het als eerste horen. Blijven volgen dus!

Voor dit artikel heb ik me volledig gebaseerd op de publicatie van Marcel Stappers 'De geschiedenis van het domein Drie Fonteinen te Vilvoorde', waarin je nog veel meer informatie vindt. Als je nog vragen hebt, verwijs ik je graag door naar Marcel of naar de Heemkundige Kring ...

4 opmerkingen:

  1. Via de Vilvoordse atletiekclub heb ik het domein ook al wat beter leren kennen ! Verloren lopen doe ik alvast niet meer daar....

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Daar heb ik groot deel van mijn kinderjaren versleten se, vroeger was er zoiets als de boskolonie, kinderen van het vilvoordse werden hier samengebracht in de zomervakantie en konden dan onder begeleiding van monitors spelen naar hartelust, waarom dit niet meer gebeurd is me een raadsel, zou tenminste al heel wat kinderen van straat houden.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Was er toen nog een kasteel te bezichtigen? Ik heb al gehoord dat daar ook kinderen van zomerkampen in ondergebracht werden.

      Verwijderen